استان گیلان یکی از استان‌های ساحلی شمال ایران به مرکزیت کلان شهر رشت و با مساحت ????? کیلومتر مربع می‌باشد.

این استان بین دامنه‌های شمالی رشته‌کوه البرز و سواحل جنوبی دریا خزر واقع شده‌است. طبیعت این استان سرسبز و پوشیده از جنگل و دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است.

گیلان، در ?? درجه و ?? دقیقه تا ?? درجه و ?? دقیقه عرض شمالی و ?? درجه و ?? دقیقه تا ?? درجه و ?? دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبداء (گرینویچ) قرار گرفته‌است. طول آن، از شمال باختری به جنوب خاوری (از چابکسر تا آستارا)، ??? کیلومتر است و پهنای آن، تا ??? کیلومتر تغییر می‌کند. در قاسم آباد، فاصله دریا با کوه، به کمترین حد خود می‌رسد.

این استان، از شمال با دریای خزر و کشورهای مستقل قفقاز، از غرب با استان اردبیل، از جنوب با استانهای زنجان و قزوین و از شرق با استان مازندران هم‌جوار است. رود سفید تمشک که بین چابکسر و رامسر جاری است، این استان را از استان مازندران جدا می‌کند.

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری ایران (تا پایان شهریور ???? خورشیدی)، استان گیلان دارای ?? شهرستان، ?? شهر و ?? بخش، ??? دهستان و ???? آبادی (???? آبادی دارای سکنه و ??? آبادی خالی از سکنه) می‌باشد. جمعیت این استان، طبق آخرین سرشماری، در سال ???? خورشیدی، حدود ????????? نفر بوده‌است و مساحت آن ????? کیلومتر مربع است که حدود ?? خاک ایران را شامل می‌شود. تراکم جمعیت در گیلان، ??? نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد.

 گیلان منطقه ای کشاورزی است که مهمترین محصولات آن عبارتند از برنج، چای، زیتون، مرکبات، ابریشم، شیر، گوشت، مرغ، ماهی، خاویار، مربا و انواع شیرینی و کلوچه.

کهگیلویه از سه کلمه «کوه»، «گیل» و «اویه» ترکیب یافته است. از آن جا که کلمه «او» پسوند مالکیت است، بنابراین معنای این نام «منطقه کوهستانی گیل» است. استرابون – جغرافی‎دان مشهور یونان باستان – کهگیلویه را بخشی از خاک اوکسی‎ها ( نام هخامنشی خوزستان ) می‎داند. در دوره ساسانیان، قباد ساسانی ارگان ( ارجان ) را در قسمت دشتی آن بنا نهاد که «قباد خوره» نامیده می‎شد. مناطق کوهستانی آن را نیز «رم زمیگان » می‎نامیدند. در دوران بعد از اسلام «قباد خوره» به نام شهرحاکم نشین آن ولایت ارگان ( ارجان )، و مناطق کوهستانی آن«رم زمینگان» به کهگیلویه شهرت یافت. در قرن‎های بعد که شهر ارگان ویران شد افشارها و لرها سراسر آن را تصرف کردند، تمامی ‎این خطه کهگیلویه و قسمت کوهستانی آن «پشت کوه» و سمت دشتی آن «زیرکوه» نامیده شدند. استان کهگیلویه و بویر احمد در گذشته‎ای نه چندان دور جزو یکی از بلوک‎های مملکت فارس و شامل دو قسمت شمال خاوری - که آن را سردسیر و کوهستانی و پشت کوه - و قسمت جنوبی و باختر- که آن را نره کوه و بهبهان می‎نامیدند- بوده است. کهگیلویه در زمان‎های قدیم، جزو لرستان بزرگ به شمار می آمده است.
میزان جمعیت
جمعیت شهرستان زیبای کهگیلویه که از شهرهای استان کهگیلویه و بویر احمد می باشد طبق آمار سرشماری کشوردر سال ????، برابر با ??????? (صد و نود و یک هزار و هشتصدو بیست و سه )نفر بوده است 

تنگ سروک

این نقوش در فاصله 50 کیلومتری شمال بهبهان، بخش لیکک شهرستان کهگیلویه قرار دارد و قدمت آن به 299 میلادی یعنی به دوره اشکانی می‌رسد و منسوب به شاهزادگان الیمائی است.نقوش برجسته تنگ سروک در سال 1841 میلادی به وسیله «بارون دبود» (سیاح روسی) تشخیص داده شد و برای اولین بار الستین درکتاب موسوم به جاده‌های قدیم ایران غربی منتشر شد. از تاریخ 1952 هنینگ این نقوش و کتبیه‌های آن را با دقت مورد مطالعه قرار داد. نقش تنگ سروک که بر صخره‌ای در یک دره بلند از پایه‌های زاگرس در شهرستان کهگیلویه تراشیده شده، به یک شاهزاده الیمائید که یک شاهزاده نشین تابع اشکانیان بوده منسوب است. در تنگ سروک حداقل چهار مجموعه نقش برجسته موجود در سنگی که از کوه جدا شده و به شرح زیر می‌باشد: الف) اولین نقش دو نفر را در حال ایستاده نشان می‌دهد که هر دو قبا و شلواری به سب لباسهای عهد اکشانی پوشیده‌اند. نمای شرقی این تخته سنگ شخصی را نشان می‌دهد که روی تختی دراز کشیده درحدود 600 متر دورتر در مجموعه‌ای از نقوش برجسته دیگری است که احتمالا قسمت اصلی این مجالس را نشان می‌دهد. ب) روی نمای غربی تخته سنگ اولی، نقوش در سه ردیف دیده می‌شود که در نقوش دیگر بهتر محفوظ مانده‌اند. در ردیف بالا از قسمت چپ ابتدا فردی که شاید شاه باشد روی تختی نشسته در طرفین او اشخاصی ایستاده‌اند، در نقش وسط سواری به شیری حمله کرده است و در بالای او کتبیه‌ای به خط پهلوی اشکانی دیده می‌شود. در ردیف پایین مردی با یک شیر در حال جنگ است. در طرف شمال غربی این تخته سنگ یک نفر روحانی در کنار آتشدانی ایستاده و آتشدان روی سکوی سه طبقه‌ای قرار دارد. روی طبقه زیرین این سکو کتبیه‌ای به خط پهلوی اشکانی است. روی نمای شمالی آن نیز مجلسی در دو طبقه مشاهده می‌شود. در طبقه بالا مردی خوابیده و تاجی در دست دارد و بر روی دست چپ خود لمیده است و در سمت چپ این شخص سه سرباز نیزه به دست دارند و در لابلای آنها سه خط به زبان پهلوی اشکانی نوشته شده است. در طبقه زیرین شبیه سه نفر نمایان است که کمی پاک شده است. ج) به فاصله کمی در طرف شمال این تخته سنگ نقش برجسته دیگری است که روی نمای جنوبی آن یک اسب سوار نشان داده شده است. د) در حدود شش متر دورتر یک تخته سنگ دیده می شود مه از کوه بیرون آمده و روی آن مجالس مذهبی مانند، اشخاصی که در کنار آتشدان نقش شده است دیده می‌شود

چهارطاقی خیرآباد

خیرآباد یا فروزک ناحیه‌ای گرمسیری با سابقه طولانی در تاریخ، واقع در جنوب غربی استان و تپه باستانی «ده‌وه» با قدمت حداقل 5000 سال در این محل قرار دارد. روشن است که توسعه دین زرتشتی با به قدرت رسیدن پادشاهان اولیه ساسانی در ایران شکل گرفته و اقوام و مذاهب دیگر مورد تعقیب قرار گرفته‌اند. در این راستا پادشاهان اولیه ساسانی همتی بلند داشته و پادشاهان متاخر نیز به دلیل تعهد خود نسبت به این دین با سایر ادیان مبارزه و در این راه اقدام به توسعه امکان مذهبی بخصوص آتشکده‌ها و مسایل مربوط به آن کردند. در سمت راست جاده‌ دهدشت به بهبهان و در یک کیلومتری شمال روستای ده‌وه بنایی از دوره ساسانی در جانب چپ رودخانة‌ خیرآباد برپاست. این بنا که به نام چهارطاقی یا آتشکده خیرآباد شهرت دارد ساختمانی است مربع شکل با اضلاع 11 متر. این بنای تاریخی در چهار جانب اصلی دارای چهار طاق بوده که بر روی چهار پایه با حجم حدود 9 متر مربع قرار داشته است. بر فراز آن گنبدی وجود داشته که هم اکنون از بین رفته است. مصالح ساختمانی این بنا را عمدتا " سنگ تشکیل می‌دهد. این بنای مهم که در کنار پلی از دوره ساسانی واقع شده است

خانه چراغ چشم

یکی از این بناهای تاریخی دهدشت که میزان تخریب عناصر معماری آن بسیار شدید است ، ساختمان قدیمی عبدالمحمد چراغ چشم می باشد . ساختمان قدیمی عبدالمحمد چراغ چشم در مالکیت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری است که این سازمان در حال حاضر مشغول مرمت و احیای این بنای تاریخی است . مصالح به کار رفته در این بنای تاریخی لاشه سنگ ، گچ ساروج و آهک است و نوع سازه آن نیز تاق ، تویزه و گنبد است . ساختمان قدیمی عبدالمحمد چراغ چشم بنایی است که در داخل بافت تاریخی شهر دهدشت و شمال امامزاده جابر واقع شده و از دوران با شکوه صفویه به یادگار مانده است


بنای تجارت خانه

یکی دیگر از بناهای واقع شده در بافت تاریخی دهدشت که میزان تخریب عناصر معماری آن بسیار شدید است ، تجارت خانه دهدشت می باشد . بنای تاریخی تجارت خانه در محدوده بافت قدیمی دهدشت و نزدیک امامزاده جابر واقع شده است . مصالح به کار رفته در این بنا سنگ ، گچ و شفته آهک است و سازه آن نیز از نوع دیوار ، تاق و قوس می باشد . ساختمان تاریخی تجارت خانه در عرصه ??? متر مربع و در اعیان(زیر بنا) ??? متر مربع مساحت دارد . این بنای تاریخی که به دوران صفویه تعلق دارد ، در مالکیت بخش خصوصی است .

قلعه مانگشت

قلعه مانگشت مهم ترین قلعه عصر اتابکان لرستان ، است . اتابک افراسیاب (695-688 ه.ق) بعد از تجزیه ایالات کهگیلویه از فارس و پیوند آن به لرستان در اثر فشارهای وارده ناگزیر شد به این قلعه پناه ببرد ، اما پس از لغو الحاق کهگیلویه به لرستان توسط ارغون خان مغول (690-680 هـ.ق) افراسیاب از دژ مانگشت فرود آمد . این دژ که در حدود 2 کیلومتری دره بهمئی قرار دارد ، مرز مشترک ایلات جانکی و بهمئی است .


قلعه چص گچ

محل قلعه چص در حدود ?? کیلومترى جنوب غربى دهدشت در میان کوه‌هاى گچى به طول و عرض ?×? کیلومتر و در جوار آتشکده‌هاى سه گنبدان (گل سرخدان) قرار گرفته است . وسعت این قلعه که به در مهتابى هم معروف است ، حدود ??? ×??? مترمربع مى‌باشد که احتمالاً به دلیل قدمت تاریخى و همجوارى با آتشکده سه گنبدان ، محلى معتبر براى ایرانیان قدیمى (زرتشتیان) بوده است .

قلعه های دختر

قدمت این گونه قلعه ها به عهد مهرپرستی، خدای مادینه و فرشته باروری ایرانیان قدیم مربوط می شود این قلعه دارای قدمت تاریخی زیادی می باشد قلعه های دختر معمولاً جایگاه آتشکده های بزرگ و کوچکی بوده اند و به فرشته باروری اهدا شده اند . بسیاری از آن ها در نواحی مختلف این استان به همین نام معروف شده اند. از جمله این قلعه ها می توان به قلعه دختر دشمن زیاری ، قلعه دختر کلانک تراب ، قلعه دختر امامزاده ، قلعه دختر گود سرخ و … اشاره کرد .


حمام کهیار

حمام تاریخی کهیار در غرب بافت تاریخی شهر دهدشت و در مجاورت کاروانسرا واقع شده است . بنا شامل گرم‌خانه، میان در و رختکن است و ورودی آن در بخش جنوبی تعبیه شده است . ورودی به شکل زیبا و با اجرای مقرنس‌کاری ساخته شده است . بعد از گذشتن از راهرو وارد بخش رختکن می‌شویم . این بخش از یک حوض بزرگ در زیر گنبد اصلی و دو حوض کوچک‌تر تشکیل شده است . دور تا دور حوض مرکزی را سکویی که در داخل آن مکانی برای گذاشتن کفش و لباس تعبیه شده بود ، فرا گرفته است . کف رختکن از سنگ‌های بزرگ پوشانده شده است . حوض‌ها با ساروج و گچ و سنگ ساخته شده و از طریق لوله‌های تمپوشه‌ای به همدیگر راه پیدا می‌کرده است . رختکن به صورت متقارن است و هر دو ضلع قرینه همدیگر هستند . با استفاده از راهرویی وارد بخش گرم‌خانه می‌شویم . این بخش از یک فضای مسقف گنبددار و تعدادی نمره به علاوه حوض‌های ذخیره و گرم کردن آب تشکیل شده است بدنه بیرونی این حمام که در مقابل کاروانسرای دهدشت واقع شده ، چندی پیش مرمت گردیده است و سر در حمام نیز دوباره اجرا شده و ناودان های سنگی نصب و اطراف بنا هم زه کشی شده است . سر در ورودی گنبدی شکل که در زیر گنبد آن تزیینات زیبایی به شکل هشت ضلعی بکار رفته است . بخش میان در که بین گرمخانه و سر بینه واقع شده، با یک پیچ خمی طراحی شده و مانع از تبادل مستقیم ، حرارت و دید مستقیم به بخش گرمخانه می شود . گرمخانه حمام در سطحی پایین تر از سربینه با غرفه هایی در اطراف که حوضچه هایی در آنها می باشد ، جهت استحمام و آبتنی بوده است . آب حمام پس از انتقال از چاه و حوض آب از بیرون توسط لوله (تنبوشه های سفالی) به بخش اصلی و پس از گرم شدن به حوضچه ها و سرویس های بهداشتی و نقاط دیگر حمام هدایت می شده است . انبار هیزم ، آتشدان و تون حمام در پشت گرمخانه واقع شده است که هوای گرم آتشدان پس از طی مسیر گربه روهای زیر گرمخانه از طریق کانال هایی به پشت بام حمام هدایت می شده اند و باعث گرم شدن کف و بدنه حمام می شده است .

حمام شرقی

در داخل بافت تاریخی دهدشت، چهار گرمابه تاریخی قرار دارد که معروف ترین و شاخص ترین آنها، گرمابه ضلع شرقی است . این بنا تنها اثری است که در ساخت آن آجر به کار رفته ، زیرا در ساخت دیگر بناها و آثار این بافت از سنگ و گچ استفاده شده است . حمام شرقی (حمام ارگ) در ضلع شرقی بافت تاریخی دهدشت و به فاصله ?? متری از حمام محمد و ??? متری از امامزاده معصوم واقع شده است . این بنای دوره اسلامی ، در شهر تاریخی دهدشت و احتمالاً در دوره صفویه ساخته شده است . این بنا یک بنای عام‌المنفعه و کاربرد بهداشتی داشته است . ابعاد این بنا ??/?? ×??/?? متر است . در ضلع شمال غرب ورودی بنا ساخته شده است . بنا همچون سایر حمام‌ها از گرم‌خانه و رختکن تشکیل شده است . رختکن شامل محوطه‌ای مستطیل‌شکل که از سه حوض فواره‌ای بسیار زیبا تشکیل شده است . کف این بخش با سنگ‌های بزرگ پوشانده شده و بدنه و کف حوض‌ها با ساروج اندوده شده است . آب از طریق لوله‌های تمپوشه‌ای وارد این بخش و حوض‌های آن می‌شد . دور تا دور حوض وسط ، فضاهایی برای رختکن و گذاشتن البسه تعبیه شده بود . بعد از عبور از رختکن با راهروی دیگر وارد فضای گرم‌خانه می‌شویم . این فضا از تعدادی حوض به علاوه فضایی مستطیل شکل در وسط حمام تشکیل شده است


حمام محمد

بنای زیبا و تاریخی حمام محمد در ضلع شرقی بافت تاریخی شهر دهدشت و به فاصله اندکی از مسجد جامع شهر واقع شده است . بنا شامل گرم‌خانه ، رختکن و بخش شاه‌نشین است . ابعاد این بنای ارزشمند ?? ×?? متر می‌باشد . ورودی حمام در ضلع شمالی بنا و از طریق کوچه مجاور حمام صورت می‌گرفته است . بخش رختکن و بخش شاه‌نشین هر دو در داخل یک مجموعه هستند که به وسیله پلکانی به یکدیگر راه دارند . با عبور از دالانی کوچک وارد بخش گرم‌خانه و حوض‌ها می‌شویم . در این بخش در کف حمام ستون‌هایی تعبیه شده که کف روی آنها بوده و در مواقع گرم کردن آب حرارت به زیر کف هدایت و موجب گرم شدن محوطه گرم‌خانه و یکنواختی محیط شده است . دود اضافی نیز از طریق دودکش‌های تعبیه شده در دیوار به بیرون هدایت می‌شد . آب نیز از طریق لوله‌های تمپوشه‌ای وارد حوض‌ها و پس از گرم شدن تقسیم می‌شده است .

کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت

کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت و در کنار مجموعه حمام کاروانسرا ، امامزاده ابراهیم و امامزاده جابر واقع شده است . بنای فوق از جمله آثار شهر دوره اسلامی صفوی است که با دو ورودی در شمال و جنوب ساخته شده است . بنا شامل حیاط و حجره‌های چهار طرف آن است . تعداد این حجره‌ها ?? عدد و بعضی از آنها به همدیگر راه دارند. بنا با سنگ و گچ که از معادن اطراف شهر تأمین می‌شده ، ساخته شده است . کف حیاط با سنگ‌های لاشه‌ای بزرگ سنگ‌فرش شده و سطح حیاط اندکی پایین‌تر از کف حجرات است . در حیاط چاه آبی برای تامین آب موردنیاز کاروانیان به چشم می‌خورد . حجره‌ها با طاق‌های جناغی پوشش داده شده و همگی یک ایوان کوچک در جلوی خود دارند . در داخل ایوان‌ها طاقچه‌هایی برای گذاشتن اشیا و نیز دودکش تعبیه شده است . یک راه‌پله مارپیچ در ضلع شمالی ارتباط حیاط با پشت‌بام را تسهیل می‌کرده است .


کاروانسرای تل گندم کش

از دیگر کاروانسراهای تاریخی استان کهگیلویه و بویر احمد می توان به کاروانسرای تل گندم کش محمد آباد اشاره کرد . این بنای تاریخی در شهرستان کهگیلویه و یک کیلومتری غرب روستای بوای سفلیدوران قرار شده و به دوره صفویه تعلق دارد این کاروانسرا با این که دارای قدمت تاریخی زیادی می باشد ولی هنوز پا برجاست.

مسجد چهل ستون

بنای مسجد چهل ستون (امام حسین(ع)) نیز در شمال بافت تاریخی دهدشت و احتمالا در محل یکی از دروازه‌های اصلی ورودی شهر ساخته شده است. در کنار مسجد مجموعه‌ای شامل حمام، کاروانسرا و ? امامزاده واقع شده است. ورودی به مسجد در ضلع شمال غرب بنا بوده که اکنون با دیواری جدیدالاحداث مسدود شده است. بنا شامل شبستان و حیاط بزرگی بوده که شبستان آن روی سه ردیف هشت‌تایی ستون برپا بوده که اکنون روی این ستون‌ها، کار احداث مسجدی جدید آغاز شد که هنوز تکمیل نشده است.


مسجد جامع دهدشت

مسجد جامع دهدشت در شرق بافت تاریخی دهدشت و به فاصله اندکی از امامزاده معصوم(ع) واقع شده است . بنا از آثار شهر دوره اسلامی و صفوی دهدشت است که در دو طبقه و به ابعاد ??/??×??/?? متر ساخته شده است . بنا شامل شبستان ، حیاط مرکزی ، وضوخانه و اتاق‌های کوچکی در مجاورت ورودی ضلع شرقی برای احتمالا آبدارخانه‌ها و مراسم‌ها است . بنا دارای دو ورودی ، یکی ورودی عمومی در ضلع شرقی برای عموم نمازگزاران و دیگری ورودی کوچکی در ضلع جنوب غربی که به شبستان باز می‌شده و احتمالاً برای عبور و مرور امام جماعت مسجد تعبیه شده ، است . هر دو ورودی با سنگ‌های بزرگ لاشه‌ای به صورت پلکانی ساخته شده‌اند . شبستان دارای ?? ردیف ستون بزرگ پافیلی بوده که وزن طبقه دوم را نیز تحمل می‌کرده است . دو ورودی پلکانی در دو سمت جنوبی و شمالی مسجد - ابتدای شبستان- ارتباط شبستان با طبقه اول مسجد که احتمالاً به زنان اختصاص داشت را برقرار می‌کرد در دو ضلع شمالی و جنوبی حیاط آثار ته ستون‌هایی دیده می‌شود که احتمالاً دالانی دور این دو ضلع کشیده شده بود .مسجد مورک نیز در ضلع جنوب غرب بافت تاریخی دهدشت و به فاصله ??? متری جنوب کاروانسرا واقع شده است . مسجد از جمله آثار دوره اسلامی و صفوی دهدشت است . بنا شامل حیاط ، شبستان و بخش وضوخانه است .

روستای گدارنارکون از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد واقع در شهرستان کهگیلویه تقریباً ?? کیلومتری شهر دهدشت می باشد که در حال حاضر به دلیل بالا امدن اب سد مارون به طور کامل زیر اب فرو رفته است.این روستا اکنون از مناطق تفریحی و دیدنی استان کهگیلویه و بویر احمد به حساب می اید.  

موقعیت، وسعت و حدود جغرافیایی شهرستان بهبهان
این شهرستان  با وسعتی معادل 3195 کیلومترمربع در جنوب غربی استان خوزستان قرار دارد. واز سه بخش تشکیل شده است:

بخش مرکزی: متشکل از شهر بهبهان و حومه و دهستانهای دودانگه و تشان با وسعت 2086 کیلومترمربع
بخش زیدون به مرکزیت شهر سردشت، مشتمل بر دهستانهای سردشت، درونک با وسعت 990 کیلومترمربع
بخش آغاجاری با وسعت 119 کیلومترمربع
این دشت زیبا از طرف شمال وشمال شرقی به استان کهگیلویه و بویراحمد شهرستانهای ( دهدشت و لیکک)، از جنوب به بخش زیدون، از غرب به آغاجاری و شهرستان امیدیه (جایزان) و از شرق به شهرستان گچساران محدود می‏شود.
ویژگیهای طبیعی
کوهها: در شمال دشت بهبهان رشته کوه خوئیز که بلندترین نقطه آن 1685 متر بر فراز تنگ شیخ و کوه حاتم با ارتفاع بیش از 2100 متر قرار دارد. در جنوب این دشت پازنان و دریزه کوه با حداکثر ارتفاع 600 متر در غرب آل‏کوه و زرد با ارتفاع حداکثر 785 متر و در شرق کوه رمه‏چر (احمد و محمد) با حداکثر ارتفاع 700 متر واقع شده است.
آب‏وهوا: اگر برای خوزستان با توجه به شاخص‏های جوی آن سه نوع آب‏وهوای بیابانی، نیمه‏بیابانی (کوهپایه‏ای) و کوهستانی در نظر بگیریم، بهبهان آب‏وهوای نیمه‏بیابانی یا کوهپایه‏ای دارد. حداکثر مطلق دمای بهبهان بیش از 50 درجه در تیر و مرداد و حداقل آن تا صفر درجه در آذر و دی می‏رسد.
رودها: شاید بتوان رمز موجودیت و حیات شهر بهبهان با دیرینه تاریخی‏اش را در دو شریان طرفین آن یعنی مارون و خیرآباد جستجو کرد.   

وجه تسمیه بهبهان:
در وجه تسمیه بهبهان چند نظریه بیان شده است که مهمترین آنها:
بهو به معنای کوشک و کوشک عبارت است از قصر و عمارت عالی خارج از شهر گویند که در میان باغ و بوستانی قرار گرفته باشد و بهبهون یعنی بهترین کوشک.
بهبهو به فضای باز و جا و مکانی مناسب گفته می‏شود که عشایر و ایلات بخصوص در فصل بهار در آن موقتاً اطراق می‏کنند و چون این مکان از نظر جغرافیایی با تعریف دشت همخوانی دارد لهذا بهو یعنی دشت و بهبهو (بهبهان) یعنی بهترین دشت.
در غرب بهبهان کنونی (کوهپایه‏های زاگرس) جایگاهی وجود دارد که مربوط به بغ بغان یعنی خدای خدایان (عهد باستان) است که با گویش محلی بعبعو گفته می‏شود. این لفظ در اثر تکرار در طول زمان به بهبهو و سپس بهبهون یا بهبهان بیان شده است. (نظریه فوق صادق است.)

پیشینه تاریخی بهبهان:
تاریخ بهبهان همواره و همه‏جا با تاریخ ارگان همراه بوده است و اساساً یکی محسوب می‏شود. شهر قدیمی ‏بهبهان(ارجان) بواسطه اشیاء بدست آمده در کشفیات باستان‏شناسی سال 1361 هجری شمسی تاکنون قدیمی‏ترین دوره تاریخی آن معلوم گردیده است که نشان از هزاره دوم پیش از میلاد مسیح دارد. گور مکشوفه کتین هوتران فرزند پادشاه ایلامی‏که در هزاره دوم پیش از میلاد مسیح سلطنت می‏کرده همراه با جام ارجان و حلقه قدرت، شوکت و عظمت فرهنگی و هنری ارجان را به نمایش می‏گذارد و با عرضه اطلاعات گرانبهایی ازتاریخ بهبهان را معلوم می‏دارد که این شهر قدیمی‏ چگونه از نشر فرهنگی بر تارک منطقه می‏درخشیده است.

صنایع دستی بهبهان
بهبهان از قدیم‏الایام دارای صنایع دستی متنوعی بوده است که با برچیده شدن راسته بازار تحولات اقتصادی و ظهور مشاغل جدید اکثر آنها از میان رفته‏اند مهمترین آنها عبارت بودند از: مسگری، ورشوسازی، ساخت قلیان، ظروف سفالی، عبابافی، نمدمالی، لحاف‏دوزی، تولید کلاه نمدی، گیوه و ... از این میان تنهاعبابافی، نمدمالی، لحاف‏دوزی و گیوه‏دوزی باقی مانده است.

معرفی اماکن تاریخی بهبهان:
دیوار و خندق اطراف شهر، مسجد جامع و راسته بازار، نارین قلعه (تخریب شده)، مقوم (از بین رفته)، آب انبار و برکه‏ها، بقعه بشیر نذیر، عمارت کلاه فرنگی (تخریب شده)، مجموعه ارجان گور مکشوفه کیدین هوتران)، مجموعه بکان (پل، حمام)، پل خیری مح خان (خیرآباد)، قلعه مدرسه (خیرآباد)، آتشکده چهارطاق (خیرآباد)، کتیبه تنگ تکاب، برجهای رضاخانی، خرابه‏های کلگه‏زار، کتیبه تنگ سروک 

معرفی اماکن دیدن طبیعی بهبهان:
تنگ تکاب، تنگ بن، تنگ خوئیز، تنگ سروک، دره گرمابه، امامزاده شیرعلی، باغ بهو 

معرفی اماکن غیرطبیعی بهبهان:
پارک جنگلی سلمان فارسی (جاده اهواز)، پارک جنگلی ارجان (جاده سیمان-نرگس‏زار)، اردوگاه شهید رجایی (جاده اهواز)، پارک ساحلی خارستان (جاده اهواز)، سد مخزنی مارون 

اسامی‏اماکن مذهبی بهبهان :
امامزاده حیدر، امامزاده شاه‏میر عالی حسین، امامزاده شاه‏فضل، بی‏بی خدیجه، بی‏بی زبیده خاتون، بی‏بی‏صالحه‏بیگم، امامزاده ابراهیم، امامزاده شیرعلی، امامزاده ابوذر، سید فقه، آخوند ملاعلی بهبهانی

حیات وحش و مناطق طبیعی بهبهان:
شهرستان بهبهان به علت واقع شدن در دشت و مجاورت با ارتفاعات رشته کوه زاگرس و بنادر جنوبی ایران و نیز واقع در گذرگاه چهار استان و برخورداری از رودخانه‏های پرآب مارون و خیرآباد و زهره دارای موقعیت خاص و مناطق ویژه‏ای است.این مناطق تحت نظارت مستمر پرسنل اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بهبهان بوده تا بستر مناسبی جهت حفاظت و ادامه حیات و بالندگی محیط زیست شهرستان بوجود آید. در این مناطق بکر و زیبا گونه‏های مختلف از حیوانات و پرندگان حمایت شده از قبیل کبک، تیهو، دراج، زنبورخوار، کل و بز و ... دیده می‏شود.

محیط زیست انسانی ولزوم توجه به آن:
امروزه بعلت وجود صنایع مختلف نفت و گاز در اطراف شهرستان (زیدون و آغاجاری) و دیگر صنایع کوچک و بزرگ در مرکز شهرستان رعایت ضوابط و استانداردهای زیست محیطی از سوی صاحبان صنایع امری اجتناب‏ناپذیر است که در این رابطه نقش نظارتی محیط زیست شهرستان در کاهش میزان آلودگی‏های زیست محیطی بسیار مهم و موثر می‏باشد.

منطقه گردشگری تنگ تکاب
این روستا در 20 کیلومتری شمال بهبهان، نواحی اطراف کارخانه سیمان و در نزدیکی سد مارون، در دامنه کوه تنگ تکاب واقع شده است. راه باریک و پرپیچ و خم کوهستانی ما را به این منطقه خوش آب و هوا می‏رساند که به طور کامل بر شهر بهبهان و رودخانه مارون که در پای آن جریان دارد مسلط است. مخصوصاً د ر شب  چشم‏انداز شهر بسیار دیدنی است. باغ‏های انبوهی در دامنه کوه واقع شده‏اند و هرکدام دارای چشمه و استخر می‏باشد. کوهستانی بودن، وجود مناظر زیبای طبیعی و دور بودن از هیاهوی شهر باعث شده است تا در همه فصول سال علاقمندان زیادی جهت تفریح و استراحت به این منطقه بیایند. کوهستانی بودن منطقه به دوستداران کوهنوردی و صخره‏نوردی امکان پرداختن به علاقه خود را می‏دهد. علاوه بر این از قلعه‏هایی به جای مانده که به حسن صباح نسبت داده می‏شوند و آن طور که در کتاب خداوند الموت آمده یکی از معاونان حسن صباح در این قلعه بر منطقه‏های خوزستان و فارس و کهگیلویه نظارت می‏کرده است.

منطقه گردشگری خاییز
این روستا در شمال شرقی بهبهان در دامنه کوه خاییز و با فاصله حدود 22 کیلومتری از شهرستان واقع شده است.
روستا دارای تاریخچه طولانی از دوران پادشاهان ساسانی است و آثار آن عبارتند از سنگچینی‏های راه شاهی و همچنین سه آسیاب واقع در دهانه تنگ خاییز که رونق منطقه را تا قرون گذشته یعنی تا دوره‏های اسلامی‏می‏رساند.

جاذبه‏های گردشگری روستای خاییز عبارتند از:
امکان انجام فعالیت کوهنوردی، وجود گونه‏های جانوری در محیط کوهستان و وجود چشمه آب خاییز که از تنگ خاییز سرچشمه می‏گیرد. مهمترین عامل جذب گردشگران زیارتگاه امامزاده محمد می‏باشد.
این روستا در طول سال در ماههای اسفند تا اوایل خرداد دارای شرایط آب و هوایی مناسب می‏باشد و سرسبزی منطقه در این اوقات شرایط مناسبی جهت تفریح خانوادگی و دسته جمعی همشهریان فراهم می‏نماید.

منطقه گردشگری پشکر
این روستا در شمال بهبهان و در نزدیکی سد مارون در پای یکی از کوههای رشته کوه تنگ تنکاب، میان کوه و دره‏ای به عمق 40 متر که رودخانه خروشان مارون در آن می‏گذرد، قرار دارد. در این روستا، باغ‏هایی از لیمو و نخل و نارنج در دو بخش شرق و غرب وجود دارد. همچنین در فاصله میان روستا و باغ‏های غربی حدود دویست متر تپه‏هایی وجود دارند که در ماههای پرباران سال از چمن و گل پوشیده می‏شوند. خانه‏های روستا گلی و قدیمی‏هستند و بافت قدیمی‏آن پلکانی‏شکل و زیبا و با وجود غیر مسکونی بودن هنوز قابل استفاده هستند.

جاذبه‏های گردشگری این روستا عبارتند از:
الف – استعداد گردشگری این روستا بیشتر مربوط به بافت قدیمی‏‏وزیبای منازل آن است که هنوز هم سرپا و قابل استفاده هستند و همچنین نزدیکی آن به رودخانه پر آب مارون است. با این توضیح که می‏توان از این بافت قدیمی‏برای راه اندازی سفره خانه‏های سنتی استفاده شد. راه اندازی چنین سفره خانه‏هایی در پای کوه لطف و صفای خاصی دارد.
ب – ساحل رودخانه  و استفاده از فضای اطراف آن جهت شنا و ماهیگیری
ج- کوهستانی بودن منطقه این امکان را به دوستداران کوه و طبیعت می‏دهد تا به علاقه خود بپردازند.
د – جاده طولانی که بین کوه و دره است جهت پیاده روی و دوچرخه سواری مناسب است.

کاوانسرای خیرآباد
بنای کاروانسرا (مدرسه) خیرآباد که با شماره 3840 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده در 25 کیلومتری شرق بهبهان در روستای خیرآباد (قلعه مدرسه) با چهار قرن قدمت در سال 1089 ه.ق همزمان با سلطنت شاه سلیمان صفوی، به دستور حسین علی خان زنگنه (حاکم ایالات بهبهان و کهگیلویه) ساخته شد.
وسعت این بنا که تماماً از آجر پخته و گچ ساخته شده است، در ابتدا 9943 متر مربع بوده و دارای قسمتهای مختلف از جمله مسجد، حجره برای معلمان، آشپزخانه، حمام و بازارچه بود، که هم اکنون تنها بنای اصلی مدرسه (حدود 2500 متر مربع) باقی مانده و آثار بقیه بناها از بین رفته است.
به دلیل اینکه از سال 1135 ه‏‏.ق که علمای اخباری در آن اقامت کردند، از این محل به عنوان برج و بارویی مستحکم جهت مقابله و مباحثه علمی‏با آیت‏الله وحید بهبهانی استفاده می‏کردند. از این زمان به بعد مدرسه خیرآباد به قلعه مدرسه معروف گردید. این بنا نماینگر خصیصه علم دوستی مردم بهبهان است.

امامزاده اباذر
بقعه امامزاده اباذر در 40 کیلومتری جنوب بهبهان در بخش زیدون سردشت واقع گردیده است که با توجه به نقاشیها و مشبک‏کاریها و گچبری‏های به کار رفته در آن به کار استادکاران شیرازی به روزگار زند واوایل دوره قاجار شباهت دارد، از معدود بناهای این دوره است که به طور کامل تخریب و بازسازی نشده است.
این بنا که به صورت یک ایوان ساخته شده، در گذشته دو غرفه در طرفین ایوان سرتاسری داشته که دو گوشواره با روکاری آیینه کاری داشت. بر هر طرف ایوان پایه مناره و گلویی مناره با کاشیکاری و نقش یامحمد، یاعلی، یافاطمه، یاحسن و یاحسین باقی مانده است.
ایوان ورودی با گچبری‏ها و طاقچه نماها و کاشی‏های سبز و سیاه و سفید و زرد که کاشیکاری دوره قاجاری است، تزیین شده بود که در چند سال اخیر تخریب و بازسازی شده است. درون بقعه که زیر گنبد شلجمی ‏قرار دارد مقرنس‏کاری و آیینه‏کاری نفیسی از دوره قاجار دارد.  تفریحگاه احداث شده در محوطه امامزاده اباذر شامل فضای سبز ودریاچه می‏باشد که محل مناسبی جهت استراحت   و تفریح زائران محسوب می‏گردد.

بافت تاریخی بهبهان
بافت تاریخی شهر بهبهان که قدیمی‏ترین منطقه بهبهان فعلی پس از ارجان است، به شرح زیر می‏باشد:
از شمال به خیابان شریعتی، از جنوب به خیابان گرایمی، از شرق به نحوی و ادامه آن به موازات مسیل آبخروار تا خیابان شریعتی و از غرب به خیابان پیروز منتهی می‏شود. خیابان عدالت و خیابان جوانمردی بصورت دو محور عمود بر هم از وسط این ناحیه عبور می‏نماید که خیابان وانمردی فعلی، سالها قبل به صورت مسیلی از وسط شهر می‏گذشته و حد فاصل بین دوقوم قنوات و بهبهان بوده است. مساحت کلی این منطقه حدود 146 هکتار است.
از دیگر ویژگی‏های این بافت وجود بیش از 84 مسجد، حسینیه و امامزاده در لابلای مکان مسکونی آن است. قدمت بیشتر خانه‏هایی که در بافت واقع شده‏اند به دوره‏های قاجار و پهلوی می‏رسند. از ویژگی‏های معماری این بناها می‏توان به وجود زیرزمین در اثر آنها وجود ایوان با ستونهای مدور، سردرهای قوسی به صورت نیم دایره و آجرکاریهای زیبا در نمای بیشتر آنها اشاره نمود.

راسته بازار
این مجموعه که با شماره 3769 در فهرست آثار ملی ثبت گردیده در حال حاضر قدیمی‏ترین بازار شهر می‏باشد که در زمان گذشته مرکزثقل تجاری شهر بهبهان و حومه آن بوده است. این مجموعه که متعلق به دوره قاجار می‏باشد، دارای چندین راسته بوده که حرفه‏های مختلف در راسته‏های مخصوص به خود فعالیت داشتند. در حال حاضر تنها یک راسته از آن باقی مانده که از این قسمت باقی مانده است. برروی دیوار راسته باقی مانده دو کتیبه قرار دارد. مصالح به کار رفته در ساخت ابزار سنگ و گچ است و از ویژگی‏های آن می‏توان به سقف گنبدی حجره‏ها و کاربرد طاق و تویزه در پوشش سقف راسته‏ها اشاره نمود.

مجموعه ارجان (شامل پل، حمام و قدمگاه)
حمام بکان
این حمام متعلق به دوره ساسانی و مرتبط با شهر قدیم ارجان است و در کنار رودخانه مارون در نزدیکی روستای امام رضا واقع شده است. معماری این بنا به صورت چهار ایوانی است که در حال حاضر به علت اینکه کف آن تا ارتفاع زیادی بر اثر ریزش سقفها و سنگهای کناره دره پر شده است، پلان آن کاملاً دیده نمی‏شود، یک قمست مربع شکل مرکزی است که چهارایوان در چهار جهت آن قرار داشته است. ایوانها که در روی چهار ستون قرار داشته‏اند با طاقهای جناقی به هم متصل شده و قسمت مرکزی سقف گنبدی شکل داشته که در حال حاضر ریخته است.

پل امام رضا یا پل ارجان:
این پل که در کنار رودخانه مارون در نزدیکی روستای امام رضا (ع) و قدمگاه امام رضا (ع) واقع شده است متعلق به دوره ساسانی می‏باشد. این پل دارای دهانه ای طاق مانند در دست راست رودخانه باقی مانده است و چند پل و سنگفرش بستر زیر پل نیز در حول و حوش بالا و پایین دیده می‏شود. تمامی‏آثار به جامانده ساسانی است و از سنگ و ملاط گچ ساخته شده است. آثار پل کوچک دیگری پائینتر از پل بزرگتر دیده می‏شود.

پل سفلائی ارجان:
این پل که در کنار رودخانه مارون واقع شده پهنائی برابر 13 متر داشته است. سمت غربی پل تقریباً سالم مانده ولی سمت شرقی که در معرض جریان آب قرار داشته به شدت آسیب دیده است. قسمتهایی که جریان آب به سوی آنها می‏آید از قسمتهایی که آب از آنها دور می‏شود باریکترند. بر دیوار میانی حفره‏هایی به پهنی 1/1 متر یا 95 سانتیمتر وجود دارد. در سمت غربی، این حفره‏ها بوسیله راههای 10/1 متری به هم مربوط می‏باشند. این پل می‏تواند بر مبنای پل علیائی خیرآباد قابل نوسازی باشد. شیب‏های درازی از جاده تا نزدیک آب وجود دارد و این جاده از روی پلی با یک قوس بزرگ عبور می‏نموده است. آثار این پل را می‏توان در ارتباط با ارجان در نظر گرفت. پس از نابودی این شهر دیگر دلیلی نداشت که از این نگهداری شود. آثار باقیمانده را باید حداکثر به اواخر دوره قبل از صفوی منسوب دانست.

قدمگاه امام رضا (ع)
بنای قدمگاه امام رضا (ع) در کناره رود مارون در حدود 10 کیلومتری شمال شرقی بهبهان واقع شده است.
طبق آنچه که در بین مردم سینه به سینه منتقل شده، اینجا محل استراحت امام رضا (ع) در هنگام عزیمت به خراسان بوده است. قدمت بنا به دوره دیالمه می‏رسد که در دوه های بعدی تعمیراتی روی آن صورت گرفته است.
بنا شامل یک حیاط در سمت شمال است که ساختمان اصلی در قسمت جنوبی آن قرار گرفته است. این قسمت شامل یک بنای چهارگوش به ابعاد 15 متر در 17 متر می‏باشد که 6 ستون قطور آن را به صورت یک تالار ستوندار درآورده است. ستونها در دو ردیف موازی قرار گرفته‏اند. دو ردیف آن که شامل چهار ستون است و در غرب قرار گرفته‏اند به ابعاد 90/2 متر در 45/1 متر و دو ستون بعدی 60/1 متر در 30/1 متر می‏باشند.
بنا در گذشته و حال کاربری مذهبی داشته و محل زیارت اهالی اطراف می‏باشد. در صورتی که تحت حمایت میراث فرهنگی قرار گرفته و مورد مرمت قرار گیرد با توجه به قرار گرفتن در نزدیکی شهر قدیمی ارجان و آثار به جای مانده از حمام و پلهای ارجان می‏تواند عامل مهمی در جذب گردشگر باشد.

مجموعه فرهنگی، تفریحی و ورزشی خارستان
این مجموعه در شمال غربی بهبهان، در 3 کیلومتری جاده بهبهان- اهواز، جنب سنگ شکن گلستانی‏منش واقع است و فاز اول آن با وسعت 25 هکتار توسط شهرداری در کنار رودخانه مارون احداث شده است. نمای کلی این مجموعه بیضی شکل است و بیشه‏های طبیعی از انواع گون در مرکز آن قرار دارد و جاده آسفالتی اطراف این بیشه‏ها کشیده شده است. در ضلع شرقی آن دو راه فرعی وجود دارد که اولین راه به دریاچه که با وسعت 5/1 هکتار ساخته شده و بزرگترین دریاچه مصنوعی استان خوزستان می‏باشد و دارای امکانات قایق سواری است و دومین راه به چهار قلعه زمین فوتبال و والیبال ساحلی ( هر کدام 2 قطعه ) ختم می‏شود. ضلع غربی مجموعه موازی با رودخانه مارون است و میان رودخانه و پارک یک جاده ساحلی به طول 1100 متر کشیده شده است که در کناره آن، تعداد 140 سکو دایره‏ای شکل جهت استفاده خانواده‏ها ساخته شده است. امتداد این سکوها به بیشه‏ای زیبا و طبیعی ختم می‏شود که همچنان دست‏نخورده باقی مانده است.
در قسمت جنوب غربی پارک پیست دوچرخه‏سواری به وسعت یک هکتار ساخته شده است.
برنامه‏های در نظر گرفته شده برای این مجموعه طی سه فاز اجرا می‏شود و تا کنون فاز اول آن اجرا شده است. که به طور کلی شامل احداث دریاچه، زمین فوتبال ساحلی (2 قطعه)، زمین والیبال ساحلی (2 قطعه)، پیست دوچرخه سواری و احداث 140 سکو و خیابان سازی بوده است و فاز دوم شامل ساحل سازی و احداث سکوی ماهیگیری است

جنگل منطقه وسیعی پوشیده از درختان ، درختچه ها و گونه های علفی است که همراه با جانوران وحشی نوعی اشتراک حیاتی گیاهی و جانوری را تشکیل داده و تحت تاثیر عوامل اقلیمی و خاکی قادر است تعادل طبیعی خود را حفظ کند. جنگلها در تمام نواحی زمین که قابلیت رشد درخت در آنها وجود دارد و از نظر ارتفاع در زیر خط درخت قرار دارند یافت می‌‌شوند، مگر اینکه بارش باران در آنجا کم بوده، یا تناوب آتش سوزیهای طبیعی زیاد باشد. جنگلها عمدتاً شامل تعداد زیادی از گونه‌های درختان با ارتفاع مختلف می‌‌باشند، و در کنار اینها درختچه‌ها و درختان جوان رشد می‌‌کنند، که سبب استفاده بهینه از نور آفتاب می‌شود. یک جنگل به شکل طبیعی اش، محل زندگی بسیاری از جانوران و گونه‌های گیاهی می‌‌باشد. جنگل بسته به نوع پیدایش آن و خصوصیات ساختاری به جنگل بکر ، جنگل طبیعی ، جنگل مصنوعی یا جنگل دست کاشت طبقه بندی می شود. جنگل بکر یا جنگل دست نخو رده ، جنگلی است که بدون دخالت انسان بوجود آمده است و ترکیب گونه های درختی و درختچه ای و علفی آن طوری است که وضعیت کاملاً طبیعی را نشان می دهد . جنگلهای طبیعی قادرند چشم اندازهای طبیعی هر منطقه را حفظ کرده و در اکثر موارد از جنگلهای مصنوعی یا دست کاشت غنی تر و پایدارتر باشند.جنگلهای مصنوعی یا دست کاشت یا جنگل انسان ساخت جنگلی است که به دست انسان و با هدف مشخصی ایجاد شده است.

شمال ایران یا بطور کوتاه شُمال اصطلاحی است جغرافیایی که به سرزمینی نسبتاً کم‌وسعت اما سرسبز و حاصلخیز در جنوب دریای مازندران و شمال رشته‌کوه البرز گفته می‌شود و شامل استان‌های گیلان و مازندران و بخشی از استان گلستان است.

راه‌های اصلی ورود به شمال جاده‌های هراز، چالوس، فیروزکوه، قزوین-رشت، گردنه حیران و جاده مشهد-گرگان هستند

روستای گدارنارکون از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد واقع در شهرستان کهگیلویه تقریباً ?? کیلومتری شهر دهدشت می باشد که در حال حاضر به دلیل بالا امدن اب سد مارون به طور کامل زیر اب فرو رفته است.این روستا اکنون از مناطق تفریحی و دیدنی استان کهگیلویه و بویر احمد به حساب می اید.